Whitepaper: NIS2 en de zorgsector 

De zorgsector heeft de afgelopen jaren een ongekende digitale transformatie doorgemaakt. Van elektronische patiëntendossiers tot geavanceerde medische apparaten die zijn verbonden met het internet, de afhankelijkheid van technologie is aanzienlijk toegenomen. Deze digitalisering biedt talloze voordelen, zoals verbeterde patiëntenzorg, efficiëntere processen en betere toegang tot medische gegevens. Echter, met deze vooruitgang komt ook een verhoogd risico op cyberaanvallen en beveiligingsinbreuken, die de kern van zorginstellingen kunnen raken en directe gevolgen kunnen hebben voor de gezondheid en veiligheid van patiënten.

Mock up JPG NIS2 zorg risicomanagement implementatiegids

 

Laat je gegevens achter

Wil je graag de whitepaper als PDF ontvangen in je e-mail? Laat dan je gegevens achter.

Wat is NIS2? en wat betekent dit voor de gezondheidzorg

De Europese Unie heeft, als reactie op de toenemende cyberdreigingen, de NIS2-richtlijn geïntroduceerd, die een vervolg is op de oorspronkelijke NIS-richtlijn (Netwerk- en Informatiebeveiligingsrichtlijn). De NIS2-richtlijn is ontworpen om de cybersecurity binnen kritieke sectoren, waaronder de gezondheidszorg, verder te versterken door middel van strengere eisen voor risicomanagement, incidentrespons en governance. Voor zorginstellingen betekent dit dat zij hun cyberbeveiligingsmaatregelen aanzienlijk moeten verbeteren om aan de nieuwe eisen te voldoen en de integriteit, vertrouwelijkheid en beschikbaarheid van hun systemen te waarborgen.

Doel van de whitepaper
Deze whitepaper biedt een analyse van de NIS2-richtlijn en de implicaties ervan voor de zorgsector. Het is bedoeld om zorginstellingen te helpen bij het begrijpen van de nieuwe verplichtingen, de risico’s die gepaard gaan met non-compliance, en de stappen die zij moeten nemen om hun cyberbeveiliging op een hoger niveau te brengen. Het doel van deze whitepaper is om zorginstellingen een uitgebreide gids te bieden voor de implementatie van de NIS2-richtlijn. Het document richt zich op het identificeren van de belangrijkste aandachtspunten, het bieden van praktische aanbevelingen en het delen van best practices uit de sector. Deze whitepaper zal ook ingaan op de risico’s die gepaard gaan met het niet naleven van de NIS2-eisen en de mogelijke gevolgen daarvan, zowel op juridisch als operationeel niveau. Het document biedt niet alleen strategische inzichten, maar ook praktische stappen om ervoor te zorgen dat zorginstellingen voldoen aan de NIS2-richtlijn en hun weerbaarheid tegen cyberdreigingen verbeteren.

De impact van NIS2 in de zorgsector

Leveranciersbeheer en beveiliging van de supply chain
De zorgsector is afhankelijk van een breed scala aan leveranciers, van softwareontwikkelaars tot leveranciers van medische apparatuur en cloud serviceproviders. Onder de NIS2-richtlijn wordt een grotere nadruk gelegd op de beveiliging van de toeleveringsketen. Zorginstellingen moeten ervoor zorgen dat hun leveranciers voldoen aan strikte cybersecuritynormen, omdat een inbreuk bij een leverancier kan leiden tot ernstige beveiligingsproblemen binnen de eigen systemen van de zorginstelling.

Praktische implicaties:
- Zorginstellingen moeten regelmatig audits uitvoeren bij hun leveranciers om ervoor te zorgen dat deze voldoen aan de NIS2-eisen.

- Contracten met leveranciers moeten clausules bevatten die de leveranciers verplichten tot naleving van specifieke cybersecuritynormen en -protocollen. 

Strengere Incidentmeldingsplicht voor zorginstellingen
Een belangrijk aspect van de NIS2-richtlijn is de verplichting om cyberincidenten tijdig te melden. Voor zorginstellingen betekent dit dat ze systemen moeten opzetten om potentiële inbreuken snel te identificeren en te rapporteren. Dit is van cruciaal belang, aangezien cyberaanvallen op zorginstellingen niet alleen financiële schade kunnen veroorzaken, maar ook levens kunnen bedreigen door het verstoren van kritieke medische diensten.

Praktische implicaties:
- Zorginstellingen moeten binnen 24 uur na het ontdekken van een incident een melding doen aan de bevoegde autoriteiten, met een volledige rapportage binnen 72 uur.

- Dit vereist een effectief incidentresponsplan en goed getraind personeel dat snel kan handelen bij het detecteren van een incident.

Impact op patiëntveiligheid en zorgcontinuïteit
De zorgsector heeft een unieke verantwoordelijkheid als het gaat om cybersecurity, omdat de impact van een cyberincident direct van invloed kan zijn op de gezondheid en het welzijn van patiënten. Een aanval die bijvoorbeeld toegang krijgt tot medische dossiers of die systemen voor patiëntmonitoring uitschakelt, kan levensbedreigend zijn. 

Praktische implicaties:
- Zorginstellingen moeten noodplannen opstellen om essentiële zorgdiensten operationeel te houden tijdens een cyberaanval.

- Continuïteitstesten, zoals noodprocedures voor het omgaan met systeemuitval, moeten regelmatig worden uitgevoerd.

Verhoogde governance- en verantwoordelijkheidsstructuren
De NIS2-richtlijn vereist dat zorginstellingen duidelijke en versterkte governance-structuren implementeren voor cybersecurity. Dit betekent dat de verantwoordelijkheid voor cyberbeveiliging niet alleen bij de IT-afdeling ligt, maar ook bij het hoogste management. Bestuurders en managementteams moeten actief betrokken zijn bij het toezicht op en de naleving van de cybersecuritymaatregelen.

Praktische implicaties:
- Zorginstellingen moeten een Chief Information Security Officer (CISO) aanstellen, indien deze rol nog niet bestaat, die verantwoordelijk is voor de implementatie en naleving van de NIS2-richtlijn.

- Bestuurlijke vergaderingen moeten regelmatig cybersecurity agendapunten bevatten, waarbij risico’s en beveiligingsincidenten worden 

Specifieke aandachtspunten voor de zorgsector

1. Bescherming van patiëntgegevens
Medische gegevens zijn waardevol voor cybercriminelen vanwege hun detail en langdurige bruikbaarheid. Daarom is het van belang om maatregelen te nemen om ongeoorloofde toegang, verlies of diefstal te voorkomen. 

2. Beveiliging van medische apparatuur 
Medische apparaten zoals MRI-scanners, infuuspompen en hartmonitoren spelen een cruciale rol in de moderne zorgverlening. Deze apparaten zijn echter steeds vaker verbonden met netwerken en het internet, wat ze kwetsbaar maakt voor cyberaanvallen. Een aanval op medische apparatuur kan niet alleen leiden tot datalekken, maar kan ook de gezondheid en veiligheid van patiënten direct in gevaar brengen. De NIS2-richtlijn benadrukt de noodzaak om beveiligingsmaatregelen te implementeren voor alle verbonden medische apparaten. Door te investeren in de beveiliging van deze apparaten kunnen zorginstellingen zowel de veiligheid van hun systemen als de zorg voor patiënten waarborgen.

3. Incidentrespons en zorgcontinuïteit
Cyberaanvallen in de zorg kunnen leiden tot ernstige verstoringen van de dienstverlening, met potentieel levensbedreigende gevolgen voor patiënten. Het is van cruciaal belang dat zorginstellingen voorbereid zijn om snel en adequaat te reageren op incidenten. Een gedetailleerd incidentresponsplan kan helpen om schade te beperken en de continuïteit van zorg te garanderen. De NIS2-richtlijn vereist dat zorginstellingen niet alleen incidenten snel opsporen en aanpakken, maar ook maatregelen nemen om de zorgcontinuïteit te waarborgen. Het opzetten van robuuste herstelplannen en back-upsystemen is essentieel om ervoor te zorgen dat kritieke zorgdiensten niet worden onderbroken, zelfs in het geval van een cyberaanval.

4. Beveiliging van cloudgebaseerde diensten
Veel zorginstellingen maken gebruik van cloudgebaseerde diensten voor gegevensopslag, patiëntenbeheer en andere essentiële functies. Hoewel cloudoplossingen flexibiliteit en schaalbaarheid bieden, brengen ze ook nieuwe beveiligingsuitdagingen met zich mee. Gegevens die in de cloud worden opgeslagen, zijn vaak gevoelig en moeten op de juiste manier worden beschermd tegen ongeoorloofde toegang of verlies. De NIS2-richtlijn benadrukt het belang van een zorgvuldige selectie van cloudleveranciers en het implementeren van sterke beveiligingsmaatregelen. Zorginstellingen moeten ervoor zorgen dat hun cloudinfrastructuur voldoet aan de hoogste beveiligingsnormen om de integriteit en vertrouwelijkheid van patiëntgegevens te waarborgen.

5. Cyberbewustzijn onder medewerkers 
Medewerkers vormen vaak de zwakste schakel in de beveiliging van zorginstellingen. Fouten zoals het klikken op phishing-links of het gebruiken van zwakke wachtwoorden kunnen leiden tot datalekken of zelfs grootschalige cyberaanvallen. Het is daarom van essentieel belang om een sterke cultuur van cyberbewustzijn te creëren. De NIS2-richtlijn stelt dat zorginstellingen moeten investeren in training en educatie om medewerkers bewust te maken van de risico’s en verantwoordelijkheden op het gebied van cybersecurity. Door medewerkers te trainen in het herkennen van cyberbedreigingen en hen te betrekken bij beveiligingsmaatregelen, kan de kans op succesvolle aanvallen aanzienlijk worden verminderd.

6. Risicomanagement
Effectief risicomanagement is de sleutel tot het naleven van de NIS2-richtlijn en het beschermen van digitale infrastructuren in de zorgsector. Door risico’s proactief te identificeren en beheersen, kunnen zorginstellingen hun weerbaarheid tegen cyberaanvallen vergroten. De zorgsector is bijzonder kwetsbaar voor cyberdreigingen vanwege de afhankelijkheid van technologie en de enorme hoeveelheden gevoelige gegevens die dagelijks worden verwerkt. Risicomanagement begint met het in kaart brengen van kritieke systemen en gegevens, gevolgd door het analyseren van potentiële bedreigingen en kwetsbaarheden. Het ontwikkelen en implementeren van gerichte maatregelen om deze risico’s te beperken, helpt zorginstellingen om zich te wapenen tegen cyberaanvallen en operationele verstoringen.

7. Governance en compliance 
De NIS2-richtlijn legt een sterke nadruk op governance en compliance, waarbij niet alleen technische beveiligingsmaatregelen worden vereist, maar ook organisatorische structuren om naleving te waarborgen. Goede governance betekent dat cybersecurity op het hoogste niveau van de organisatie wordt behandeld, met duidelijke verantwoordelijkheden voor bestuurders en managers. Het ontwikkelen van een solide cybersecuritybeleid en het regelmatig uitvoeren van audits zijn essentiële stappen om te voldoen aan de vereisten van de NIS2-richtlijn. Zorginstellingen moeten ervoor zorgen dat hun cybersecuritystrategieën niet alleen reactief, maar ook proactief zijn, en dat ze in staat zijn om snel in te spelen op nieuwe dreigingen en regelgeving.